کانی کوارتز و خصوصیات آن

کلمه کوارتز برای کانی کوارتزها از لغت آلمانی "Quarz" مشتق شده و ریشه اسلاوی دارد. کوارتز نامي براي گروهي از کاني ها با ترکيب شيميايی (Sio2) یکسان و خواص فیزیکی مشابه است.

سنگ های خانواده کانی کوارتز جزو سنگ هاي نيمه قيمتي بشمار می آیند و رنگ هاي مختلفی دارند که کاربرد فراوانی در ساخت جواهرات دارند. یکی از ویژگی های خاص خانواده کوارتز، خاصيت پيزو الکتريسيتي است، و بدان معناست: زمانی که کوارتز تحت فشار يا جريان الکتريسيته قرار مي گيرد، الکتريسيته ساکن توليد مي کند. به همين دليل در ساعت هاي کوارتز و ساير وسايل کنترل کننده فرکانس، بکار مي رود.

کانی کوارتز ها بعد از فلدسپات ها، فراوانترین و گسترده ترین کانی های یافته شده در پوسته زمین هستند، 12 درصد پوسته را مختص به خود کرده اند و در تمامی بخش های زمین به فراوانی یافت می شوند.کوارتز در تمامی دماها شکل می گیرد. در سنگ های آذرین مانند: گـرانیت، ریـولیت، تونـالیت، پگمـاتیت، مونزونیت، سینیت و تراکیت و همچنین در سنگهای دگرگونی و رسوبی فراوان است. بلورهای این کانی فراوان، بصورت جواهر در ساخت زیورآلات مورد استفاده قرار می گیرند. بسیار مقاوم در برابر هوازدگی مکانیکی و شیمیایی است و در دمای تقریبی 1670 درجه سانتی گراد ذوب می شود. این مقاومت آن را تبدیل به یک کانی غالب از نوک قله ها و تا عنصر اصلی سازنده شن های ساحل ها، رودخانه ها و بیابان ها می گرداند. کانسارهای قابل استخراج آن در سرتا سر زمین یافت می گردند. 

مشخصات میکروسکوپی کانی کوارتز

از مشخصات میکروسکوپی کانی کوارتز این است که در زیر میکروسکوپ و با نور عادی یا غیرپلاریزه حالت بی‌رنگ دارد و هیچ نوع اثر و نشانه تجزیه و آلتراسیون در سطح کانی دیده نمی‌شود. این یکی از تفاوت‌های مهمی است که با کانی‌های فلدسپات دارد، چون کانی‌های فلدسپات بیشتر در سطوح خود، حالت آلتراسیون را نشان می‌دهند. در نور پلاریزه، بی‌رفرنژانس یا دو شکستگی ضعیف دارد که به رنگ‌های خاکستری روشن تا سفید دیده می‌شود.

سنگ چخماخ گونه ای از چرت است، کوارتزی میکروکریستالین یا کریپتوکریستالین است. این کوارتز به صورت گرهک ها و توده های سفت شده در سنگ آهک و گاهاً به شکل کانسار لایه ای، ایجاد می گردد. چخماخ که با  شکستگی ای حلزون مانند می شکند، یکی از اولین موادی بود که بوسیله بشر برای ساخت ابزارها مورد استفاده قرار گرفت. آنها چخماخ را برای ساختن ابزار برش بکار می بستند. بعد از هزاران سال، بشر بکارگیری از آن را ادامه داده است. در حال حاضر نیز برای ساختن تیغه های برش در برخی از ظریف ترین ابزار جراحی بکار می رود.