درباره انواعی دیگر از خواص فیزیکی – شیمیائی و اپتیکی زمرد
بلور زمرد در حلقه ست طلا سفید، به دلیل داشتن ناخالصیهای فراوان و ایجاد تنشهای موضعی در درون آن استحکام چندانی ندارد و در هنگام برش و تراش بایستی تراشکار احتیاط کامل را داشته باشد، زیرا ضربه ای با جسم سخت باعث شکستگی و حتی تکه تکه شدن یا پودر شدن آن می گردد.
در مورد فرم شکستگی در زمرد، همانطور که عنوان شد فرم شکستگی در زمرد نامنظم تا صدفی شکل می باشد.
وزن مخصوص نیز مانند سختی در زمرد نسبتاً پایین و معمولاً ما بین 68/2 گرم برسانتی متر مکعب (برای بلورهای یافت شده در بزریل) تا 78/2 گرم نسبتاً برسانتی متر مکعب (برای بلورهای بدست آمده در پاکستان) متغیر می باشد.
بلور زمرد در حلقه ست طلا سفید
به هر حال وزن مخصوص زمرد و البته تمام خانواده بریل که در طراحی و ساخت جواهرات و بخصوص حلقه ست طلا سفید استفاده می شوند، قدری بالاتر از وزن مخصوص خانواده کوارتز است.
علت نوسانات در میزان وزن مخصوص زمرد، تغییرات جزئی در ترکیب شیمیایی آن می باشد که می تواند حتی در بین بلورهای زمرد استخراج شده از یک معدن هم دیده شود.
تمرکز فلزات جایگزین کننده سنگین، مانند عنصر سزیم (Cs ) در حلقه های Si6 O18 در ساختار ملکولی زمرد باعث افزایش نسبی وزن مخصوص آن می گردد.
بطوریکه برخی از بلور های زمرد استخراج شده از معدن(Muzo) کلمبیا، دارای وزن مخصوصی معادل 67/2 گرم برسانتی متر مکعب هستند، در صورتیکه عضو دیگر آن خانواده یعنی آکوآمارین که از معادن سیبری استخراج می شود وزن مخصوصی معادل 68/2 تا 75/2 گرم برسانتی متر مکعب دارد.
ساده ترین راه برای تعیین و اندازه گیری وزن مخصوص انواع زمرد روش ایمرسیون (Immersion method ) است. در اینجا فقط به این نکته اکتفا می شود که بریل یا زمرد را می توان در محلول متیلن یدید قرار دارد که شناور در سطح آن باقی خواهد ماند و اگر آنرا با نوک پنس به داخل محلول فرو ببریم به سرعت به طرف سطح، بالا خواهد آمد.
در محلولی با وزن مخصوص معادل کوارتز، زمرد به آهستگی ته نشین خواهد کرد. از این روش ساده می توان برای تشخیص بلور های زمرد از کوارتز سبز رنگ استفاده نمود. برخی فروشندگان نامعتبر و سازندگان سودجو، حلقه ست طلا سفید با نگین کوارتز سبز را گاهی به جای حلقه ست طلا سفید با نگین زمرد به فروش می رسانند.
زمرد دارای خط سائیدگی سفید رنگ می باشد. و حالا نوبت به رنگ زیبای سنگ گرانقیمت زمرد می رسد.
در بلور زمرد بکار رفته در انواع جواهر و البته حلقه ست طلا سفید، رنگ همیشه یکسان نبوده و بستگی به مقدار کروم سه ظرفیتی جایگزین کننده آلومینیم سه ظرفیتی با نظم اکتاهدرون در ساختار ملکولی بریل دارد.
زمینه رنگین در زمرد گرچه به ندرت به صورت نواحی تیره و روشن و یا حتی لکه لکه دیده می شود اما غالباً یکنواخت است و به خوبی در برخی زمردهای بکار رفته در حلقه ست طلا سفید دیده می شود.
جواهرشناسان فلز رنگزا در زمرد را عنصر کروم می دانند و این مطلب طبق نظریه ای برای اولین بار در سال 1797 میلادی با کشف زمرد مطرح شد و رابطه عنصر کروم را با رنگ سبز آن به اثبات رسانید.
در تأیید این واقعیت به طور مثال، تجزیه شیمیائی زمردهای استخراج شده از معدن Muzo در کلمبیا نشان داد که حدود 186/0 درصد اکسید کروم در ترکیب شیمیائی این زمردها موجود است.
لازم به ذکر است که حضور همین مقدار جزئی اکسید کروم سه ظرفیتی کافی است تا در شیشه معمولی نیز رنگ سبز به وجود آید. در سال 1919 میلادی تحقیقات کانی شناسی مشهور نشان داد که حضور عنصر وانادیم (V) در کانی بریل یا انواع ارزشمند آن، می تواند رنگ سبز مورد پسند در حلقه ست طلا سفید با این کانی را بوجود آورد.
امروزه این تعریف از زمرد که در طیف جذبی آن می بایستی خطوط مشخص کننده کروم دیده شود و حتی با اسپکتروسکوپ قابل رویت باشد و مقدار آن نیز از 1/0درصد بیشتر باشد، به شکل دیگری بیان می شود و تغییراتی عمده کرده،
زیرا شخصی به نام Taylor که بلور های مصنوعی زمرد برای حلقه ست طلا سفید و دیگر جواهرات تولید می کرد ثابت نمود که بلور های زمرد مصنوعی یا طبیعی می توانند طیف جذبی مشخصه کروم رانشان دهند و در عین حال در ترکیب شیمیائی خود بجای کروم، مقادیری وانادیم داشته باشند، گر چه اصولاً عنصر کروم هر چند به مقدار بسیار ناچیز در ساختار شیمیائی زمرد در حلقه ست طلا سفید، موجود است.
به همین دلیل او پیشنهاد کرد که به جای تعریف قبلی زمرد آنرا بدینگونه توصیف نمایند که " زمرد، گونه ای سبز رنگ از کانی بریل است که رنگ سبز آن الزاماً توسط عنصر کروم به وجود نیامده".
در این اوخر جواهرشناسان به برسی این مسئله پرداختند که مرز بین بریل سبز و زمرد به چه شکل باید مشخص و بیان شود. در این رابطه گوهرشناسانی پیشنهاد کرده اند که محدوده رنگ استاندارد شده را مبنا قرار دهند.
در حالیکه رنگ سبز زمرد به دلیل وجود مقادیر ناچیزی فلزات کروم و وانادیم و در مرحله بعدی اهمیت، عنصر آهن، در ساختار شیمیائی بریل می باشد، عضو ارزشمند دیگر این خانواده یعنی آکوامارین خود به رنگهای گوناگون دیده می شود.
نوع صورتی یا قرمز رنگ آکوامارین به نام مورگانیت (Morganite) رنگ خود را مدیون مقدار کمی عنصر لیتیم است، هلیودور (Heliodor) یا بریل طلائی رنگ خود را از کمی اورانیم دریافت کرده و گوشنیت (Goshenite) که نوع بیرنگ بریل است دارای مقادیر جزئی فلزات قلیائی می باشد. حلقه ست طلا سفید با هر کدام از این سنگهای زیبا، بسیار ارزشمند و دوست داشتنی هستند.
درجه شفافیت زمرد در انواع کاملاً شفاف تا نیمه شفاف تعریف می شود. درخشش و جلا در سنگ زمرد بر روی حلقه ست طلا سفید شما، اینگونه است:
سطح خارجی نگین صیقل شده زمرد، جلای شیشه مانند دارد و در امتداد سطوح ترک خوردگی، دارای جلای شیشه ای تا کهربائی (Resinous Luster) می باشد.
حالا نوبت به ضریب شکست زمرد می رسد. زمرد یک کانی جواهر است با دو ضریب شکست متفاوت. این میزان برای نور معمولی ما بین 573/1 تا 598/1 برای نور غیر معمولی ما بین 565/1 تا 590/1 در نوسان می باشد.
دلیل این نوسانات چنانکه اشاره شد با کیفیت و کمیت عناصر جایگزین کننده بستگی مستقیم دارد. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که بلور های استخراج شده از معادن برزیل ضریب شکست نور پایین تر و زمرد های یافت شده در معادن پاکستان و زیمبابوه، دارای ضریب شکست بالاتر هستند. در بین این دو حد سایر انواع زمردهای بدست آمده از معادن کشورهای دیگر قرار دارند.
در آخر با توجه به مطالب عنوان شده در بالا می توان نتیجه گرفت که شکست دوگانه در زمرد ما بین 005/0 تا 009/0 در نوسان است.
گوهرشناسان علت این نوسانات را در کیفیت و کمیت نوع فلزات جایگزین کننده و مخصوصاً آب و عناصر قلیایی می دانند.
در فروشگاه طلا ساعتچی، باز هم شما را به مراقبت دقیق تر از حلقه ست طلا سفید با سنگ زمرد دعوت می کنیم و اهمیت این مطلب را بارها و بارها تأکید داریم.
